تازه های نوروساینس: از دﺳﺖ دادن ﺑﻮﯾﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﺑﯿﺶ از 100 ﺑﯿﻤﺎری ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺮﺗﺒﻂ اﺳﺖ
ﻣﺤﻘﻘﺎن داﻧﺸﮑﺪه ﻋﻠﻮم زﯾﺴﺘﯽ Dunlop Charlie ﺑﺎ ﻫﻤﮑﺎری ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎﺗﯽ ﻋﻠﻮم اﻧﺴﺎﻧﯽ آﮐﺴﻔﻮرد، ارﺗﺒﺎط ﻗﻮی ﺑﯿﻦ ﮐﺎﻫﺶ ﺑﻮﯾﺎﯾﯽ و اﻟﺘﻬﺎب را در ۱۳۹ وﺿﻌﯿﺖ ﭘﺰﺷﮑﯽ ﻧﺎﺗﻮانﮐﻨﻨﺪه ﻧﺸﺎن دادﻧﺪ. اﯾﻦ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﭘﺮوﻓﺴﻮر Emily و Cynthia Woo ﻣﺤﻘﻘﺎن و Michael Leon ﺑﺎزﻧﺸﺴﺘﻪ Troscianko رﻫﺒﺮی ﻣﯽﺷﺪ - ﺑﺮ ﯾﮏ ارﺗﺒﺎط ﮐﻢﺗﺮ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﻣﺎ ﺑﺎﻟﻘﻮه در اﻧﺴﺎن ﺗﺄﮐﯿﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ: ﻧﻘﺶ ﺣﺲ ﺑﻮﯾﺎﯾﯽ در ﺣﻔﻆ ﺳﻼﻣﺖ ﺟﺴﻤﯽ و رواﻧﯽ ﻣﺎ. ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ در اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ اﺧﺘﻼل ﺑﻮﯾﺎﯾﯽ ﮐﻪ اﻏﻠﺐ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﻧﺎراﺣﺘﯽ ﺟﺰﺋﯽ ﻧﺎدﯾﺪه ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد، ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻧﺸﺎﻧﻪ اوﻟﯿﻪ ﺑﯿﻤﺎریﻫﺎی ﻋﺼﺒﯽ و ﺟﺴﻤﯽ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺎﺷﺪ. درواﻗﻊ از دﺳﺖ دادن ﺑﻮﯾﺎﯾﯽ ﮐﻪ اﻏﻠﺐ ﻣﻘﺪم ﺑﺮ ﺑﯿﻤﺎریﻫﺎﯾﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ آﻟﺰاﯾﻤﺮ و ﭘﺎرﮐﯿﻨﺴﻮن اﺳﺖ، ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﺷﺎﺧﺺ اوﻟﯿﻪ در زﻣﺎن ﺷﺮوع ﺑﯿﻤﺎری ﻋﻤﻞ ﮐﻨﺪ و اﻣﮑﺎن اﺗﺨﺎذ روﯾﮑﺮدﻫﺎی درﻣﺎﻧﯽ ﭘﯿﺸﮕﯿﺮاﻧﻪ را ﻓﺮاﻫﻢ ﮐﻨﺪ. ﺑﻪﻃﻮری ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﺮاﺳﺎس ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﺑﻮﯾﺎﯾﯽ اﻓﺮاد ﻣﺴﻦ ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ ﮐﺮد در آﯾﻨﺪه دﭼﺎر اﺧﺘﻼل ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﺧﻔﯿﻒ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ ﯾﺎ ﺧﯿﺮ. ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺎﻫﯿﺖ ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ ﮐﻨﻨﺪه از دﺳﺖ دادن ﺑﻮﯾﺎﯾﯽ ﺑﺮای اﺧﺘﻼل ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ و ﺣﺎﻓﻈﻪ اﯾﻦ ﺳﻮال ﻣﻄﺮح ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ از دﺳﺖ دادن ﺑﻮﯾﺎﯾﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺧﺎص ﻧﻘﺸﯽ در از دﺳﺖ دادن ﺣﺎﻓﻈﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ؟ در واﻗﻊ، ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑﻮﯾﺎﯾﯽ از ﻧﻈﺮ ﺗﺸﺮﯾﺤﯽ در ﺑﯿﻦ ﺣﻮاس ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﻓﺮد اﺳﺖ، زﯾﺮا دارای ﯾﮏ "اﺑﺮ ﺷﺎﻫﺮاه" اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺎﻻﻣﻮس را دور ﻣﯽ زﻧﺪ و ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﺎً ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻃﻘﯽ از ﻣﻐﺰ ﮐﻪ در ﭘﺮدازش ﺣﺎﻓﻈﻪ ﻧﻘﺶ دارﻧﺪ ﻣﯽرﺳﺪ. اﮐﻨﻮن ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻣﺘﻌﺪد ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ از دﺳﺖ دادن ﺑﻮﯾﺎﯾﯽ ﺑﺎ آﺳﯿﺐ ﭼﻨﺪﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﻣﻐﺰی از ﺟﻤﻠﻪ ﻧﻮاﺣﯽ ﺟﺪاﯾﯽ ﻧﺎﭘﺬﯾﺮ ﻣﻐﺰ ﺑﺮای اﮐﺘﺴﺎب و ﭘﺮدازش ﺣﺎﻓﻈﻪ ﻣﺮﺗﺒﻂ اﺳﺖ. ﻋﻼوهﺑﺮ ﺑﯿﻤﺎریﻫﺎی ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ اﺧﺘﻼل ﺣﺎﻓﻈﻪ، اﺳﮑﯿﺰوﻓﺮﻧﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﮐﺎﻫﺶ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺑﻮﯾﺎﯾﯽ ﻫﻤﺮاه اﺳﺖ و ﭼﻨﯿﻦ اﺧﺘﻼﻟﯽ را ﻣﯽﺗﻮان در ﺟﻮاﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺑﯿﻤﺎری ﻣﺒﺘﻼ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮐﺮد. از دﺳﺖ دادن ﺑﻮﯾﺎﯾﯽ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻗﺒﻞ از اﻓﺴﺮدﮔﯽ، اﺧﺘﻼﻻت ﻗﻠﺒﯽ، ﻣﻮﻟﺘﯿﭙﻞ اﺳﮑﻠﺮوزﯾﺲ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺴﯿﺎری از ﺑﯿﻤﺎریﻫﺎی ﻋﺼﺒﯽ دﯾﮕﺮ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ. ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ ﮐﻪ اﺧﺘﻼل ﺑﻮﯾﺎﯾﯽ ﯾﮑﯽ از ﻋﻼﺋﻢ ﭘﯿﺶدرآﻣﺪ اﯾﻦ وﺿﻌﯿﺖﻫﺎی ﭘﺎﺗﻮﻟﻮژﯾﮑﯽ ﺑﺎﺷﺪ. در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﺗﻌﺪادی از ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﮐﻮﻫﻮرت آﯾﻨﺪهﻧﮕﺮ ﺑﺰرگ ﻧﯿﺰ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ارزﯾﺎﺑﯽ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﺑﻮﯾﺎﯾﯽ ﻓﺮد ﯾﮏ ﻋﺎﻣﻞ ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ ﮐﻨﻨﺪه ﻗﻮی ﺑﺮای ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﺮگ و ﻣﯿﺮ ﻧﺎﺷﯽ از ﻋﻠﻞ ﺑﯿﻤﺎریزا ﺗﺎ ۱۷ ﺳﺎل ﺑﻌﺪ اﺳﺖ. ﭼﻨﺪﯾﻦ اﺣﺘﻤﺎل ﺑﺮای ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻣﮑﺎﻧﯿﺴﻢ زﯾﺮﺑﻨﺎﯾﯽ اﯾﺠﺎد ﮐﻨﻨﺪه ارﺗﺒﺎط ﺑﯿﻦ اﺧﺘﻼل ﺑﻮﯾﺎﯾﯽ و ﺑﯿﻤﺎریﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ وﺟﻮد دارد. ﯾﮏ اﺣﺘﻤﺎل اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﮑﺎﻧﯿﺴﻢ ﻣﺸﺘﺮﮐﯽ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﻫﻢ ﺑﺮ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑﻮﯾﺎﯾﯽ و ﻫﻢ ﺑﺮ اﻫﺪاف ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻋﺼﺒﯽ و ﺟﺴﻤﯽ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻣﯽﮔﺬارد. اﺣﺘﻤﺎل دﯾﮕﺮ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺮاﯾﻂ ﻋﺼﺒﯽ و ﺟﺴﻤﯽ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﻮادی ﺷﻮد ﮐﻪ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑﻮﯾﺎﯾﯽ را ﺗﺨﺮﯾﺐ ﮐﻨﺪ. اﺣﺘﻤﺎل ﺳﻮم اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑﻮﯾﺎﯾﯽ ﭼﯿﺰی ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻐﺰ و ﺑﺪن را در ﻣﻌﺮض ﺧﻄﺮ اﺑﺘﻼ ﺑﻪ ﺑﯿﻤﺎریﻫﺎ ﯾﺎ ﻇﻬﻮر ﻋﻼﺋﻢ آنﻫﺎ ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﺪ.
اﻟﺘﻬﺎب، ﯾﮑﯽ از ﺗﻈﺎﻫﺮات راﯾﺞ اﻧﻮاع ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﯿﻤﺎریﻫﺎ اﺳﺖ و ﯾﮏ راﺑﻄﻪ ﻗﻮی ﺑﯿﻦ اﺧﺘﻼل ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺑﻮﯾﺎﯾﯽ و اﻓﺰاﯾﺶ اﻟﺘﻬﺎب وﺟﻮد دارد. ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه ﮐﻪ از دﺳﺖ دادن ﺑﻮﯾﺎﯾﯽ ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﭘﺮوﺗﺌﯿﻦ واﮐﻨﺸﯽ C و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﯾﻨﺘﺮﻟﻮﮐﯿﻦ6- ﻫﻤﺮاه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻢ اﻟﺘﻬﺎب و ﻫﻢ ﺑﻠﻮغ ﺳﻠﻮلﻫﺎی ﻟﻨﻔﻮﺳﯿﺖ را اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽدﻫﺪ.
در ﮐﻨﺎر اﯾﻦ ﻋﻮاﻣﻞ ﻫﻢﭼﻨﯿﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه ﮐﻪ ﺷﺎﯾﺪ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑﻮﯾﺎﯾﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﻟﺘﻬﺎﺑﯽ ﮐﻪ از ﺳﺎﯾﺮ ﻗﺴﻤﺖﻫﺎی ﻣﻐﺰ ﯾﺎ از ﻃﺮﯾﻖ ﺟﺮﯾﺎن ﺧﻮن ﻣﺤﯿﻄﯽ ﺑﻪ آن ﻣﯽرﺳﺪ، ﺣﺴﺎس ﺑﺎﺷﺪ. از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ، اﻟﺘﻬﺎب در ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑﻮﯾﺎﯾﯽ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺗﻮﺳﻂ ﻋﻮاﻣﻠﯽ ﮐﻪ از ﻃﺮﯾﻖ ﺑﯿﻨﯽ وارد ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ آﻟﻮدﮔﯽ ﻫﻮا ﯾﺎ ﺑﻮﻫﺎی ﻧﺎﻣﻄﺒﻮع ﻧﯿﺰ اﯾﺠﺎد ﺷﻮد. ﺑﻮﻫﺎی ﻧﺎﺧﻮﺷﺎﯾﻨﺪ ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ αTNF و ﮐﺎﻫﺶ اﯾﻤﻮﻧﻮﮔﻠﻮﺑﻮﻟﯿﻦ ﺗﺮﺷﺤﯽ A در ﺑﺰاق، ﭘﺎﺳﺦ اﻟﺘﻬﺎﺑﯽ را ﻓﻌﺎل ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ. ﻋﻼوه ﺑﺮاﯾﻦ ﺳﻤﻮم ﻫﻢ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﭘﺎﺳﺦ اﯾﻤﻨﯽ را در ﻣﺨﺎط ﺑﻮﯾﺎﯾﯽ ﻓﻌﺎل ﮐﻨﻨﺪ اﻣﺎ ﺑﺮﻋﮑﺲ، اﺳﺘﺸﻤﺎم ﺑﻮﻫﺎی ﻣﻄﺒﻮع ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﺳﯿﺴﺘﻢ اﯾﻤﻨﯽ را ﺳﺮﮐﻮب ﻣﯽﮐﻨﺪ درواﻗﻊ اﯾﻦ اﻣﺮی اﺛﺒﺎت ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ راﯾﺤﻪ ﻫﺎی دﻟﭙﺬﯾﺮ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺳﯿﺴﺘﻢ اﯾﻤﻨﯽ را ﺳﺮﮐﻮب و اﻟﺘﻬﺎب را ﮐﺎﻫﺶ دﻫﻨﺪ. ﺟﺎﻟﺐ ﺗﻮﺟﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﻨﺪﯾﻦ راﯾﺤﻪ در ﻣﺪلﻫﺎی ﺣﯿﻮاﻧﯽ دارای اﺛﺮ ﺿﺪاﻟﺘﻬﺎﺑﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ، از ﺟﻤﻠﻪ اﺳﻄﻮﺧﻮدوس، زﻧﺠﺒﯿﻞ، آوﯾﺸﻦ ﺷﯿﺮازی. ﺟﺎﻟﺐﺗﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺣﺘﯽ ﺗﺼﻮر ﺑﻮﻫﺎی ﺧﻮش، ﭘﺎﺳﺦ اﯾﻤﻨﯽ ﺑﻪوﯾﮋه اﯾﻨﺘﺮﻟﻮﮐﯿﻦ ۲ در ﮔﺮدش را ﺳﺮﮐﻮب ﻣﯽﮐﻨﺪ. در ﻫﻤﯿﻦ راﺳﺘﺎ ﮔﺰارش ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ۶ ﻣﺎه ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ در ﻣﻌﺮض ﺑﻮی ﻣﻨﺘﻮل ﻫﻢ ﺣﺎﻓﻈﻪ ﻣﻮشﻫﺎی ﺟﻮان و ﻫﻢ ﺣﺎﻓﻈﻪ ﻣﻮشﻫﺎﯾﯽ را ﮐﻪ ﺑﺮای ﻣﺪلﺳﺎزی ﺑﯿﻤﺎری آﻟﺰاﯾﻤﺮ ﺗﯿﻤﺎر ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ، ﺑﻬﺒﻮد ﻣﯽﺑﺨﺸﺪ. ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻦ، ﻏﻨﯽﺳﺎزی ﺑﻮﯾﺎﯾﯽ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻋﻼﺋﻢ ﺳﺎﯾﺮ ﺑﯿﻤﺎریﻫﺎی ﻋﺼﺒﯽ را از ﻃﺮﯾﻖ ﻣﮑﺎﻧﯿﺴﻢ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﻬﺒﻮد ﺑﺒﺨﺸﺪ. ﭘﺮوﻓﺴﻮر ﻟﺌﻮن در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ﺑﯿﺎن داﺷﺖ:
دادهﻫﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر وﯾﮋهاﯾﯽ ﺟﺎﻟﺐ ﻫﺴﺘﻨﺪ، زﯾﺮا ﻗﺒﻼً درﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮدﯾﻢ ﮐﻪ ﻏﻨﯽﺳﺎزی ﺑﻮﯾﺎﯾﯽ، ﯾﻌﻨﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ در ﻣﻌﺮض ﺑﻮﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ، ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺣﺎﻓﻈﻪ اﻓﺮاد ﻣﺴﻦ را ﺗﺎ ۲۲۶ درﺻﺪ ﺑﻬﺒﻮد ﺑﺨﺸﺪ و اﯾﻦ ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪه ﯾﮏ ﺳﺎزوﮐﺎر اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ واﺳﻄﻪ آن، اﯾﻦ راﯾﺤﻪﻫﺎ اﺣﺘﻤﺎﻻً ﺑﻪ اﻓﺰاﯾﺶ ﺳﻼﻣﺖ ﻣﻐﺰ ﮐﻤﮏ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ«.
درواﻗﻊ اﯾﻦ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﭘﺎﯾﻪای ﺑﺮای ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت آﯾﻨﺪه ﺑﺎﻫﺪف ﺑﺮرﺳﯽ اﺳﺘﻔﺎده درﻣﺎﻧﯽ از راﯾﺤﻪ ﺑﺮای رﺳﯿﺪﮔﯽ ﺑﻪ ﻃﯿﻒ وﺳﯿﻊﺗﺮی از وﺿﻌﯿﺖﻫﺎی ﭘﺎﺗﻮﻟﻮژﯾﮑﯽ را اﯾﺠﺎد ﮐﺮده اﺳﺖ. درواﻗﻊ ﻟﺌﻮن ﺑﯿﺎن ﻣﯽ ﮐﻨﺪ: »ﺟﺎﻟﺐ اﺳﺖ ﺑﺒﯿﻨﯿﻢ ﮐﻪ آﯾﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ ﻋﻼﺋﻢ ﺳﺎﯾﺮ ﺑﯿﻤﺎریﻫﺎی ﭘﺰﺷﮑﯽ را ﺑﺎ ﻏﻨﯽﺳﺎزی ﺑﻮﯾﺎﯾﯽ ﺑﻬﺒﻮد دﻫﯿﻢ ﯾﺎ ﺧﯿﺮ؟.«
ﻟﺌﻮن ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﻫﻤﮑﺎراﻧﺶ اﮐﻨﻮن روی دﺳﺘﮕﺎﻫﯽ ﺑﺮای اراﺋﻪ ﺑﻮﯾﺎﯾﯽ درﻣﺎﻧﯽ ﮐﺎر ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ روش ﺟﺪﯾﺪ و ﻏﯿﺮﺗﻬﺎﺟﻤﯽ ﺑﺮای ﺑﻬﺒﻮد ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺳﻼﻣﺘﯽ ﻧﻮﯾﺪﺑﺨﺶ ﺑﺎﺷﺪ. ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﻋﻠﻢ ﺑﻪ اداﻣﻪ ﮐﺸﻒ ﺗﺄﺛﯿﺮات ﻋﻤﯿﻖ ﺣﻮاس ﻣﺎ ﺑﺮ ﺳﻼﻣﺘﯽ ﻣﯽ ﭘﺮدازد، اﯾﻦ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻧﯿﺰ ﺑﺮ ﻧﯿﺎز ﺣﯿﺎﺗﯽ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ در ﻣﻮرد درﻣﺎنﻫﺎی ﺑﻮﯾﺎﯾﯽ ﺗﺎﮐﯿﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ.
1. Michael Leon, Emily T. Troscianko, Cynthia C. Woo. Inflammation and olfactory loss are associated with at least 139 medical conditions. Frontiers in Molecular Neuroscience, 2024; 17
ﮔﺮدآوری و ﺑﺎزﻧﻮﯾﺴﯽ: ﻧﺪا اﻣﯿﺪﯾﺎن داﻧﺸﺠﻮی دﮐﺘﺮی ﻋﻠﻮم اﻋﺼﺎب