ﺑﺮای ﺷﯿﺮﯾﻨﯽ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﻣﯿﻞ دارم!
ﺷﯿﺮﯾﻨﯽ و ﮐﯿﮏ ﻫﻤﻮاره ﺟﺎﯾﮕﺎه وﯾﮋه ای در ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻏﺬاﯾﯽ اﻧﺴﺎنﻫﺎ دارﻧﺪ. اﯾﻦ ﺧﻮراﮐﯽﻫﺎ ﮐﻪ ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻣﯿﺎن وﻋﺪه ﯾﺎ دﺳﺮ ﺳﺮو ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ، در ﺟﺸﻦﻫﺎ و ﻣﻨﺎﺳﺒﺖﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﻧﻘﺶ ﭘﺮرﻧﮕﯽ اﯾﻔﺎ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ. اﻣﺎ ﭘﺮﺳﺸﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮان ﻣﻄﺮح ﮐﺮد اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﺮا ﻣﺼﺮف ﮐﯿﮏ و ﺷﯿﺮﯾﻨﯽ، ﯾﺎ ﺑﻪﻃﻮر ﮐﻠﯽ، ﺧﻮراﮐﯽﻫﺎی ﻗﻨﺪی ﺗﺎ اﯾﻦ ﺣﺪ در ﻣﺎ اﺣﺴﺎس ﻟﺬت اﯾﺠﺎد ﻣﯽﮐﻨﺪ؟ ﭘﺎﺳﺦ اﯾﻦ ﭘﺮﺳﺶ را ﻣﯽﺗﻮان در ﻣﺎﻫﯿﺖ ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ﺷﯿﺮﯾﻨﯽﻫﺎ ﺟﺴﺖوﺟﻮ ﮐﺮد.
»ﺷﮑﺮ« اﺻﻄﻼﺣﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮای ﺗﻮﺻﯿﻒ ﮐﺮﺑﻮﻫﯿﺪراتﻫﺎ ﺑﻪﮐﺎر ﻣﯽرود و در ﺑﺴﯿﺎری از ﻏﺬاﻫﺎ و ﻧﻮﺷﯿﺪﻧﯽﻫﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد. ﻣﺼﺮف ﻣﻮاد ﻗﻨﺪی ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮ ﺳﻼﻣﺘﯽ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﺑﮕﺬارد و ﺣﺘﯽ ﻣﺼﺮف ﺑﯿﺶازﺣﺪ آن ﺑﻪ اﺿﺎﻓﻪوزن و ﭼﺎﻗﯽ ﻣﻨﺠﺮ ﺷﻮد. ﮐﺮﺑﻮﻫﯿﺪراتﻫﺎ ﮐﻪ ﻣﻨﺒﻊ اﺻﻠﯽ ﻃﻌﻢ ﺷﯿﺮﯾﻦ ﻫﺴﺘﻨﺪ، ﺑﺎ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﭘﺎداش ﻏﺬاﯾﯽ ﻧﯿﺰ ﻣﺮﺗﺒﻂاﻧﺪ. ﮔﯿﺮﻧﺪهﻫﺎی ﭼﺸﺎﯾﯽ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻃﻌﻢ ﺷﯿﺮﯾﻨﯽ، از ﻧﻮع ﮔﯿﺮﻧﺪهﻫﺎی ﺟﻔﺖﺷﺪه ﺑﺎ ﭘﺮوﺗﺌﯿﻦ G ﻫﺴﺘﻨﺪ و از ﺳﻪ زﯾﺮواﺣﺪ آﻟﻔﺎ، ﺑﺘﺎ و ﮔﺎﻣﺎ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه اﻧﺪ. ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﯾﮏ ﻣﻮﻟﮑﻮل ﺷﯿﺮﯾﻦ ﺑﻪ ﻗﺴﻤﺖ ﺧﺎرجﺳﻠﻮﻟﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪه ﻣﺘﺼﻞ ﻣﯽﺷﻮد، ﮔﯿﺮﻧﺪه ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﮑﻞ داده و ﻓﻌﺎل ﻣﯽﮔﺮدد. ﻓﻌﺎلﺷﺪن ﭘﺮوﺗﺌﯿﻦ G ﺑﻪ آﺑﺸﺎری از واﮐﻨﺶﻫﺎ ﻣﻨﺠﺮ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﺗﺤﺮﯾﮏ ﻫﯿﭙﻮﺗﺎﻻﻣﻮس و دﯾﮕﺮ ﻧﻮاﺣﯽ ﻣﻐﺰی درﮔﯿﺮ در ﻫﻤﻮﺳﺘﺎز و ﺳﯿﺴﺘﻢ ﭘﺎداش اﺳﺖ.
ﻣﮑﺎﻧﯿﺴﻢﻫﺎی ﺗﻨﻈﯿﻢﮐﻨﻨﺪه رﻓﺘﺎر ﺧﻮردن ﺑﻪ دو دﺳﺘﻪ ﻫﻮﻣﺌﻮﺳﺘﺎﺗﯿﮏ و ﻫﺪوﻧﯿﮏ )ﭘﺎداﺷﯽ( ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ. ﻣﮑﺎﻧﯿﺴﻢﻫﺎی ﻫﻮﻣﺌﻮﺳﺘﺎﺗﯿﮏ ﺷﺎﻣﻞ اﻓﺰاﯾﺶ ﺗﻤﺎﯾﻞ ﺑﻪ ﺧﻮردن ﻏﺬا ﺑﺮای ﺗﺄﻣﯿﻦ اﻧﺮژی اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺲ از رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﺗﻌﺎدل اﻧﺮژی، ﻣﺼﺮف ﻏﺬا ﻣﺘﻮﻗﻒ ﻣﯽﺷﻮد. وﺿﻌﯿﺖ ﻣﺘﺎﺑﻮﻟﯿﮏ ﺑﺪن، ﺳﻄﺢ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ و ﺗﻮزﯾﻊ ﻣﻮاد ﻣﻐﺬی ﻫﻤﮕﯽ ﺑﺮ ﻫﻮﻣﺌﻮﺳﺘﺎزی ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻣﯽﮔﺬارﻧﺪ. ﻣﮑﺎﻧﯿﺴﻢﻫﺎی ﻫﺪوﻧﯿﮏ )ﭘﺎداﺷﯽ(، اﻧﮕﯿﺰه ﺧﻮردن ﻏﺬاﻫﺎی ﺧﻮشﻃﻌﻢ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﯿﮏ و ﺷﯿﺮﯾﻨﯽ را ﺣﺘﯽ ﭘﺲ از رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﻧﻘﻄﻪ ﺳﯿﺮی ﺗﻮﺻﯿﻒ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ. ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺗﻌﺎﻣﻞ ﺑﯿﻦ اﯾﻦ دو ﺳﯿﺴﺘﻢ، رﻓﺘﺎر ﺗﻐﺬﯾﻪای ﻣﺎ را ﺷﮑﻞ ﻣﯽدﻫﺪ.
ﻣﻮاد ﺧﻮراﮐﯽ ﺷﯿﺮﯾﻦ ﺑﻪﻋﻨﻮان ﭘﺎداشﻫﺎی ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﻋﻤﻞ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺣﺘﯽ در ﻣﻮاﻗﻌﯽ ﮐﻪ ﻧﯿﺎزی ﺑﻪ اﻧﺮژی ﻧﯿﺴﺖ، ﻣﺼﺮف را ﺗﺸﻮﯾﻖ ﮐﺮده و ﺳﯿﺴﺘﻢ ﭘﺎداش را ﻓﻌﺎل ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ. ﺑﻪﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻧﻮروﭘﭙﺘﯿﺪﻫﺎی دﺧﯿﻞ در ﺗﻨﻈﯿﻢ اﺷﺘﻬﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻟﭙﺘﯿﻦ و ﮔﺮﻟﯿﻦ، اﻧﺘﻘﺎل دﻫﻨﺪهﻫﺎی ﻋﺼﺒﯽ از ﺟﻤﻠﻪ دوﭘﺎﻣﯿﻦ، ﮐﺎﻧﺎﺑﯿﻨﻮﺋﯿﺪﻫﺎ، اوﭘﯿﻮﺋﯿﺪﻫﺎ و ﺳﺮوﺗﻮﻧﯿﻦ ﻧﯿﺰ در ﺗﻨﻈﯿﻢ رﻓﺘﺎرﻫﺎی ﺗﻐﺬﯾﻪای ﻧﻘﺶ دارﻧﺪ.
ﻣﻐﺰ ﻣﺎ ﺑﻪدﻧﺒﺎل رﻓﺘﺎرﻫﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺗﺮﺷﺢ دوﭘﺎﻣﯿﻦ و ﻓﻌﺎلﺳﺎزی ﺳﯿﺴﺘﻢ ﭘﺎداش ﺷﻮد. ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ اﻓﺮاد ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎی ﻟﺬتﺑﺨﺸﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺼﺮف ﺷﯿﺮﯾﻨﯽ اﻧﺠﺎم ﻣﯽدﻫﻨﺪ، ﻣﻐﺰ ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﻗﺎﺑﻞﺗﻮﺟﻬﯽ دوﭘﺎﻣﯿﻦ ﺗﺮﺷﺢ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ اﻣﺮ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ اﯾﺠﺎد ﺣﺲ ﻟﺬت ﻣﯽﺷﻮد. اﯾﻦ ﻣﮑﺎﻧﯿﺴﻢ ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﭼﺮا ﺷﯿﺮﯾﻨﯽﻫﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ اﺛﺮاﺗﯽ ﺷﺒﻪاﻋﺘﯿﺎدآور داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻟﺬﺗﯽ را اﯾﺠﺎد ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﻓﺮد ﺗﻤﺎﯾﻞ ﺑﻪ ﺗﮑﺮار آن دارد. دوﭘﺎﻣﯿﻦ آزادﺷﺪه از ﻧﺎﺣﯿﻪ ﺗﮕﻤﻨﺘﻮم ﺷﮑﻤﯽ و ﺟﺴﻢ ﺳﯿﺎه ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻫﺴﺘﻪ آﮐﻮﻣﺒﻨﺲ ﭘﺮوژه ﻣﯽﺷﻮد و ﻣﺴﺌﻮل اﯾﺠﺎد اﺣﺴﺎس ﻟﺬت و ﭘﺎداش ﻧﺎﺷﯽ از ﻣﺼﺮف ﺷﯿﺮﯾﻨﯽﻫﺎﺳﺖ.
اﻫﻤﯿﺖ ﮔﻠﻮﮐﺰ ﺑﺮای ﻣﻐﺰ ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻣﻨﺒﻊ اﺻﻠﯽ اﻧﺮژی ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞاﻧﮑﺎر اﺳﺖ. ﺑﺪن ﻣﺎ اﻧﺮژی ﻣﻮردﻧﯿﺎز ﺧﻮد را ﻋﻤﺪﺗﺎً از ﻗﻨﺪﻫﺎ و ﺑﻪوﯾﮋه ﮔﻠﻮﮐﺰ ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻣﯽﮐﻨﺪ. ﮔﻠﻮﮐﺰ ﺳﻮﺧﺖ اﺻﻠﯽ ﺗﻤﺎم ﺳﻠﻮلﻫﺎ از ﺟﻤﻠﻪ ﻧﻮرونﻫﺎ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮد. ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻨﮑﻪ ﻣﻐﺰ ﺗﻨﻬﺎ ﺣﺪود ۲ درﺻﺪ از وزن ﺑﺪن را ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽدﻫﺪ، ﺣﺪود ۲۰ درﺻﺪ از ﮔﻠﻮﮐﺰ ﺑﺪن را ﻣﺼﺮف ﻣﯽﮐﻨﺪ. اﯾﻦ ﻣﺼﺮف اﻧﺮژی ﺑﺎﻻ ﻧﺎﺷﯽ از ﺗﺮاﮐﻢ ﺑﺎﻻی ﺳﻠﻮلﻫﺎی ﻋﺼﺒﯽ و ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻣﺪاوم ﻣﻐﺰ ﺣﺘﯽ در زﻣﺎن اﺳﺘﺮاﺣﺖ اﺳﺖ. ﻫﻤﯿﻦ وﯾﮋﮔﯽﻫﺎ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪه اﻧﺪ ﻣﻐﺰ ﻃﻌﻢﻫﺎی ﺷﯿﺮﯾﻦ را ﺗﺮﺟﯿﺢ دﻫﺪ، ﭼﺮا ﮐﻪ ﻣﻨﺒﻊ ﺳﺮﯾﻊ و ﻗﺎﺑﻞدﺳﺘﺮﺳﯽ از اﻧﺮژی را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ.
در ﺷﺮاﯾﻂ اﻓﺖ ﺳﻄﺢ ﮔﻠﻮﮐﺰ ﺧﻮن، ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺣﺎﻟﺖ ﮔﺮﺳﻨﮕﯽ، ﻣﻐﺰ ﺑﺮای ﺗﺄﻣﯿﻦ ﮔﻠﻮﮐﺰ ﻣﻮردﻧﯿﺎز ﺧﻮد ﺑﺎ ﺳﺎﯾﺮ اﻧﺪامﻫﺎ ﺑﻪ رﻗﺎﺑﺖ ﻣﯽﭘﺮدازد. ﺑﺮﺧﻼف ﮐﺒﺪ و ﻣﺎﻫﯿﭽﻪﻫﺎ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ از اﺳﯿﺪﻫﺎی ﭼﺮب ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻣﻨﺒﻊ اﻧﺮژی اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﻨﺪ، ﻣﻐﺰ ﮐﺎﻣﻼً واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﮔﻠﻮﮐﺰ اﺳﺖ. اﯾﻦ واﺑﺴﺘﮕﯽ ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﭼﺮا ﭘﺲ از دورهﻫﺎی ﻧﺎﺷﺘﺎﯾﯽ ﻃﻮﻻﻧﯽﻣﺪت، ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﻮاب ﺷﺒﺎﻧﻪ، ﻣﻐﺰ ﺗﻤﺎﯾﻞ ﺷﺪﯾﺪی ﺑﻪ ﻣﺼﺮف ﻣﻨﺎﺑﻊ ﮐﺮﺑﻮﻫﯿﺪرات ﺳﺎده ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﮑﺮ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ.
ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺎل، ﻧﯿﺎزﻫﺎی ﻣﻐﺰ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑﺎ ﺳﻼﻣﺖ ﮐﻠﯽ ﺑﺪن ﻫﻤﺴﻮ ﻧﯿﺴﺖ. ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﭘﺲ از ﻣﺼﺮف ﯾﮏ ﺻﺒﺤﺎﻧﻪ ﺳﺎﻟﻢ اﻣﺎ ﻓﺎﻗﺪ ﮐﺮﺑﻮﻫﯿﺪراتﻫﺎی ﺳﺎده، ﻫﻤﭽﻨﺎن اﺣﺴﺎس ﮔﺮﺳﻨﮕﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ. اﯾﻦ وﺿﻌﯿﺖ ﻧﺎﺷﯽ از ﻧﯿﺎز ﻓﻮری ﻣﻐﺰ ﺑﻪ ﮔﻠﻮﮐﺰ ﭘﺲ از دوره ﻧﺎﺷﺘﺎﯾﯽ ﺷﺒﺎﻧﻪ اﺳﺖ. ﻣﻐﺰ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﮑﺎﻧﯿﺴﻢﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺳﻌﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﻓﺮد را ﺑﻪ ﻣﺼﺮف ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻗﻨﺪی ﺗﺮﻏﯿﺐ ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﻧﯿﺎز اﻧﺮژی ای ﺧﻮد را ﺑﺮﻃﺮف ﺳﺎزد.
ﺑﺎ وﺟﻮد ﻓﻮاﯾﺪ اﯾﻦ ﻣﺴﯿﺮ ﭘﺎداﺷﯽ ﺑﺮای ﺗﻐﺬﯾﻪ ﻣﻐﺰ، در ﺷﺮاﯾﻄﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ آﺛﺎر ﻣﺨﺮﺑﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ. در ﺳﺎلﻫﺎی اﺧﯿﺮ، ﻣﻔﻬﻮم اﻋﺘﯿﺎد ﺑﻪ ﻣﻮاد ﻏﺬاﯾﯽ ﺑﻪوﯾﮋه ﻏﺬاﻫﺎی ﺷﯿﺮﯾﻦ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮان ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ. ﺷﻮاﻫﺪ ﻧﺸﺎن ﻣﯿﺪﻫﺪ ﮐﻪ وﯾﮋﮔﯽﻫﺎی ﺑﯿﻮﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ﺑﺮﺧﯽ ﻣﻮاد ﻏﺬاﯾﯽ، ﺑه وﯾﮋه ﺧﻮراﮐﯽﻫﺎی ﺷﯿﺮﯾﻦ، ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ در اﻓﺮاد ﻣﺴﺘﻌﺪ ﻣﻮﺟﺐ ﺑﺮوز رﻓﺘﺎرﻫﺎی ﺷﺒﻪاﻋﺘﯿﺎدی ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻮارد زﯾﺮ ﺷﻮد:
1. ﻓﻌﺎلﺳﺎزی ﺳﯿﺴﺘﻢ ﭘﺎداش ﻣﻐﺰ و ﺗﺤﺮﯾﮏ ﺗﺮﺷﺢ دوﭘﺎﻣﯿﻦ ﮐﻪ ﺑﺎ اﯾﺠﺎد اﺣﺴﺎس ﻟﺬت، رﻓﺘﺎر ﻣﺼﺮف ﻣﮑﺮر ﺷﯿﺮﯾﻨﯽﻫﺎ را ﺗﻘﻮﯾﺖ می کند.
2. ﮐﺎﻫﺶ ﺗﺪرﯾﺠﯽ ﭘﺎﺳﺦ ﻣﻐﺰ)ﺗﺤﻤﻞ( ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺼﺮف ﻣﺪاوم ﺷﯿﺮﯾﻨﯽﻫﺎ اﯾﺠﺎد ﺷﺪه و ﺑﺮای دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﺳﻄﺢ ﻟﺬت اوﻟﯿﻪ، ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﻣﺼﺮف ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺷﯿﺮﯾﻨﯽ اﺣﺴﺎس ﻣﯿﺸﻮد.
3. اﯾﺠﺎد ﻫﻮس و ﻣﯿﻞ ﺷﺪﯾﺪ ﺑﻪ ﻣﺼﺮف ﻣﻮاد ﻗﻨﺪی
4. ﺑﺮوز ﻋﻼﺋﻢ ﺗﺮک ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻓﺴﺮدﮔﯽ، ﺧﺴﺘﮕﯽ و ﺳﺮدرد ﻫﻨﮕﺎم ﮐﺎﻫﺶ ﯾﺎ ﻗﻄﻊ ﻣﺼﺮف اﯾﻦ ﻣﻮاد.
ﻣﮑﺎﻧﯿﺴﻢ ﭘﺎداش را ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﺳﻪ ﻣﺆﻟﻔﻪ اﺳﺎﺳﯽ »دوﺳﺖ داﺷﺘﻦ«، »ﺧﻮاﺳﺘﻦ« و »ﯾﺎدﮔﯿﺮی« ﺗﻔﮑﯿﮏ ﮐﺮد. دوﺳﺖ داﺷﺘﻦ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ارزش ﻟﺬتﺑﺨﺶ ﯾﮏ ﻣﺤﺮک ﻏﺬاﯾﯽ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ اﺑﺘﺪاﯾﯽﺗﺮﯾﻦ ﺗﺠﻠﯽ آن در »ﭼﻬﺮه ﺷﺎد« ﻫﻨﮕﺎم ﭼﺸﯿﺪن ﺷﯿﺮﯾﻨﯽ در ﺟﻮﻧﺪﮔﺎن و اﻧﺴﺎنﻫﺎ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯽﺷﻮد. از دﯾﺪﮔﺎه ﻋﺼﺒﯽ، اﯾﻦ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺗﻮﺳﻂ ﺳﯿﺴﺘﻤﯽ ﮔﺴﺘﺮده ﺑﺎ ﮔﯿﺮﻧﺪهﻫﺎی اوﭘﯿﻮﺋﯿﺪی و اﺣﺘﻤﺎﻻً ﮐﺎﻧﺎﺑﯿﻨﻮﺋﯿﺪی ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﻣﯽﺷﻮد.
ﯾﺎﻓﺘﻪﻫﺎ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﻤﺎﯾﺶ »ﭼﻬﺮه ﺷﺎد« در ﻣﻮشﻫﺎی ﺑﺪون ﻣﻐﺰ ﭘﯿﺸﯿﻦ و ﻧﻮزادان اﻧﺴﺎن دﯾﺪه ﻣﯽﺷﻮد، ﮐﻪ ﺣﺎﮐﯽ از ﮐﻔﺎﯾﺖ ﻣﺪارﻫﺎی ﻋﺼﺒﯽ ﻣﻐﺰ ﻋﻘﺒﯽ ﺑﺮای ﺑﯿﺎن اوﻟﯿﻪ ﻋﻼﻗﻪ اﺳﺖ. اﯾﻦ ﺷﺒﮑﻪ ﻋﺼﺒﯽ ﺷﺎﻣﻞ ﺟﺴﻢ ﻣﺨﻄﻂ ﺷﮑﻤﯽ و آﻣﯿﮕﺪال ﻧﯿﺰ ﻣﯽﺷﻮد. در اﻧﺴﺎنﻫﺎ، ﺗﺠﺮﺑﻪ آﮔﺎﻫﺎﻧﻪ ﻟﺬت و ارزﯾﺎﺑﯽ ذﻫﻨﯽ ﻏﺬاﻫﺎی ﺧﻮش طعم، ﺑﻪ ﻣﺸﺎرﮐﺖ ﻧﻮاﺣﯽ ﻗﺸﺮ ﭘﯿﺶﭘﯿﺸﺎﻧﯽ و ﺳﯿﻨﮕﻮﻻر واﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ. ﺧﻮاﺳﺘﻦ ﯾﺎ اﻧﮕﯿﺰه، ﻣﺆﻟﻔﻪ دوم ﭘﺎداش اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﭘﺲ از دوﺳﺖ داﺷﺘﻦ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﯽﺷﻮد. در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ دوﺳﺖ داﺷﺘﻦ ﺑﻪ ﻓﺮآﯾﻨﺪﻫﺎی ﺣﺴﯽ ﻧﺰدﯾﮏ اﺳﺖ، ﺧﻮاﺳﺘﻦ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺎ ﮐﻨﺶ ﺣﺮﮐﺘﯽ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﻮده و ﻣﯽﺗﻮان آن را ﺑﻪ ﺗﺼﻤﯿﻢﮔﯿﺮی و اﺟﺮای ﻋﻤﻞ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﺮد. ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﻨﺪ ﮐﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﺳﯿﺴﺘﻢ دوﭘﺎﻣﯿﻨﺮژﯾﮏ ﻣﺰوﻟﯿﻤﺒﯿﮏ ﺑﻪ دﻗﺖ ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪه ﺗﻤﺎﯾﻞ ﺑﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﯾﮏ رﻓﺘﺎر ﺧﺎص ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ رﻓﺘﺎرﻫﺎی ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ اﺳﺖ.
اﻧﺴﺎنﻫﺎ ﺑﺎ وﺟﻮد ﺑﺮﺧﻮرداری از ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﺗﺼﻤﯿﻢﮔﯿﺮی آﮔﺎﻫﺎﻧﻪ، اﻏﻠﺐ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻋﻮاﻣﻞ ﻧﺎﺧﻮدآﮔﺎه ﻋﻤﻞ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﺎرج از ﺣﯿﻄﻪٔ ﮐﻨﺘﺮل ارادی ﻗﺮار دارد. اﯾﻦ ﻣﮑﺎﻧﯿﺴﻢ ﺗﻮﺿﯿﺢدﻫﻨﺪهٔ اﯾﻦ واﻗﻌﯿﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﺮا ﮔﺎﻫﯽ ﺑﺪون ﻧﯿﺎز ﻣﺘﺎﺑﻮﻟﯿﮏ واﻗﻌﯽ )ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﯿﺎز ﺑﻪ اﻧﺮژی( ﺑﻪ ﻣﺼﺮف ﻣﻮادی ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﮑﻼت روی ﻣﯽآورﯾﻢ، ﺣﺎل آﻧﮑﻪ از ﻧﻈﺮ ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﺑﻪ ﻧﺎدرﺳﺘﯽ اﯾﻦ اﻧﺘﺨﺎب واﻗﻔﯿﻢ. در اﯾﻦ ﻓﺮآﯾﻨﺪ، ﻗﺸﺮ ﭘﯿﺶﭘﯿﺸﺎﻧﯽ ﻧﻘﺸﯽ ﻣﺤﻮری اﯾﻔﺎ ﻣﯽﮐﻨﺪ. اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪٔ ﻣﻐﺰی اﻃﻼﻋﺎت ﺣﺴﯽ را از ﻣﺤﯿﻂ دروﻧﯽ و ﺑﯿﺮوﻧﯽ درﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ، دادهﻫﺎی ﻫﯿﺠﺎﻧﯽ و ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻟﯿﻤﺒﯿﮏ را ﭘﺮدازش ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و ﺑﺎ ﻧﻮاﺣﯽ ﺣﺮﮐﺘﯽ ﻗﺸﺮ ﻣﻐﺰ ﮐﻪ ﻣﺴﺌﻮل ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی و اﺟﺮای رﻓﺘﺎر ﻫﺴﺘﻨﺪ در ارﺗﺒﺎط اﺳﺖ. اﯾﻦ ﺟﺎﯾﮕﺎه اﺳﺘﺮاﺗﮋﯾﮏ ﺑﻪ ﻗﺸﺮ ﭘﯿﺶﭘﯿﺸﺎﻧﯽ اﻣﮑﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﺗﺎ اﻃﻼﻋﺎت ﻫﻤﻮﺳﺘﺎﺗﯿﮏ و ﻣﺤﯿﻄﯽ را ﯾﮑﭙﺎرﭼﻪ ﺳﺎزد، آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﭘﺎﺳﺦﻫﺎی رﻓﺘﺎری ﺳﺎزﮔﺎراﻧﻪ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﮐﻨﺪ و ﻓﺮآﯾﻨﺪﻫﺎی ﺗﺼﻤﯿﻢﮔﯿﺮی و اﻧﺘﺨﺎب را ﺳﺎﻣﺎن ﺑﺨﺸﺪ.
در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﻣﺼﺮف ﺷﯿﺮﯾﻨﯽ و ﮐﯿﮏ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺗﯿﻐﯽ دو ﻟﺒﻪ ﻋﻤﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻫﻢ ﻣﺰاﯾﺎ و ﻫﻢ ﻣﻌﺎﯾﺒﯽ ﺑﺮای ﺳﻼﻣﺖ اﻧﺴﺎن دارد. از ﯾﮏ ﺳﻮ، ﮔﻠﻮﮐﺰ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳﻮﺧﺖ اﺻﻠﯽ ﻣﻐﺰ، ﻧﻘﺶ ﺣﯿﺎﺗﯽ در ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ اﯾﻔﺎ ﻣﯽﮐﻨﺪ. ﻣﺼﺮف ﻣﺘﻌﺎدل ﻣﻮاد ﺷﯿﺮﯾﻦ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻮﺟﺐ اﻓﺰاﯾﺶ ﺗﻤﺮﮐﺰ، ﺑﻬﺒﻮد ﻋﻤﻠﮑﺮد ذﻫﻨﯽ و رﻓﻊ ﺧﺴﺘﮕﯽ ﻣﻮﻗﺖ ﺷﻮد. اﯾﻦ ﺗﺄﺛﯿﺮات ﻣﺜﺒﺖ، دﻟﯿﻞ ﺗﻤﺎﯾﻞ ﺑﺴﯿﺎری از اﻓﺮاد ﺑﻪ ﻣﺼﺮف ﺷﯿﺮﯾﻨﯽ در ﻫﻨﮕﺎم ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎی ﻓﮑﺮی ﯾﺎ ﺷﺮاﯾﻂ ﺧﺴﺘﮕﯽ اﺳﺖ.
از ﺳﻮی دﯾﮕﺮ، ﺳﯿﺴﺘﻢ ﭘﺎداش ﻣﻐﺰ ﺑﺎ ﺗﺮﺷﺢ دوﭘﺎﻣﯿﻦ در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﻣﺼﺮف ﻗﻨﺪ، اﺣﺴﺎس ﻟﺬت و رﺿﺎﯾﺖ اﯾﺠﺎد ﻣﯽﮐﻨﺪ. اﯾﻦ ﻣﮑﺎﻧﯿﺴﻢ ﻃﺒﯿﻌﯽ اﮔﺮﭼﻪ در ﮐﻮﺗﺎه ﻣﺪت ﻣﻔﯿﺪ اﺳﺖ، اﻣﺎ در ﺻﻮرت ﻣﺼﺮف ﺑﯽروﯾﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ واﺑﺴﺘﮕﯽ رواﻧﯽ ﻣﻨﺠﺮ ﺷﻮد. آﺛﺎر ﻣﻨﻔﯽ ﻣﺼﺮف زﯾﺎد ﻗﻨﺪ ﺷﺎﻣﻞ ﻧﻮﺳﺎﻧﺎت ﻗﻨﺪ ﺧﻮن، اﻓﺰاﯾﺶ ﺧﻄﺮ دﯾﺎﺑﺖ ﻧﻮع دو، ﭼﺎﻗﯽ و ﺳﺎﯾﺮ ﻣﺸﮑﻼت ﻣﺘﺎﺑﻮﻟﯿﮑﯽ اﺳﺖ.
ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ، ﮐﻠﯿﺪ ﺑﻬﺮهﻣﻨﺪی از ﻣﺰاﯾﺎی ﺷﯿﺮﯾﻨﯽﻫﺎ در رﻋﺎﯾﺖ اﻋﺘﺪال و آﮔﺎﻫﯽ از ﭘﯿﺎﻣﺪﻫﺎی ﻣﺼﺮف ﺑﯽروﯾﻪ آن ﻧﻬﻔﺘﻪ اﺳﺖ. در دﻧﯿﺎی اﻣﺮوز ﮐﻪ دﺳﺘﺮﺳﯽ ﺑﻪ ﻣﻮاد ﻗﻨﺪی ﺑﺴﯿﺎر آﺳﺎن ﺷﺪه، ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﻣﺼﺮف اﯾﻦ ﻣﻮاد ﯾﮏ ﺿﺮورت اﻧﮑﺎرﻧﺎﭘﺬﯾﺮ ﺑﺮای ﺣﻔﻆ ﺳﻼﻣﺖ ﺟﺴﻤﯽ و رواﻧﯽ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮد.
منابع
1. ALEXANDER SP, CHRISTOPOULOS A, DAVENPORT AP, KELLY E, MATHIE A, PETERS JA, ET AL. THE CONCISE GUIDE TO PHARMACOLOGY 2021/22: G PROTEIN‐COUPLED RECEPTORS. BRITISH JOURNAL OF PHARMACOLOGY. 2021;178:S27-S156.
2. CALCATERRA V, CENA H, ROSSI V, SANTERO S, BIANCHI A, ZUCCOTTI G. ULTRA-PROCESSED FOOD, REWARD SYSTEM AND CHILDHOOD OBESITY. CHILDREN. 2023;10(5):804.
3. CHAO DHM, KIRCHNER MK, PHAM C, FOPPEN E, DENIS RG, CASTEL J, ET AL. HYPOTHALAMIC ASTROCYTES CONTROL SYSTEMIC GLUCOSE METABOLISM AND ENERGY BALANCE. CELL METABOLISM. 2022;34(10):1532-47. E6.
4. GREENBERG D, ST PETER JV. SUGARS AND SWEET TASTE: ADDICTIVE OR REWARDING? INTERNATIONAL JOURNAL OF ENVIRONMENTAL RESEARCH AND PUBLIC HEALTH. 2021;18(18):9791.
5. REZAIEG NS. NEUROBIOLOGY OF SWEET CRAVINGS: THE BRAIN’S REWARD SYSTEM RESPONSE TO HEDONIC EATING. KUFA MEDICAL JOURNAL. 2024;20(2).
6. CIFUENTES L, ACOSTA A. HOMEOSTATIC REGULATION OF FOOD INTAKE. CLINICS AND RESEARCH IN HEPATOLOGY AND GASTROENTEROLOGY. 2022;46(2):101794.
7. GEARHARDT AN, DIFELICEANTONIO AG. HIGHLY PROCESSED FOODS CAN BE CONSIDERED ADDICTIVE SUBSTANCES BASED ON ESTABLISHED SCIENTIFIC CRITERIA. ADDICTION. 2023;118(4):589-98.
8. BERRIDGE KC, ROBINSON TE. PARSING REWARD. TRENDS IN NEUROSCIENCES. 2003;26(9):507-13.
9. LEE D, RUSHWORTH MF, WALTON ME, WATANABE M, SAKAGAMI M. FUNCTIONAL SPECIALIZATION OF THE PRIMATE FRONTAL CORTEX DURING DECISION MAKING. JOURNAL OF NEUROSCIENCE. 2007;27(31):8170-3.
ﮔﺮدآوری و ﺑﺎزﻧﻮﯾﺴﯽ: ﺻﻨﻢ ﻣﻘﯿﻤﯽ
داﻧﺸﺠﻮ دﮐﺘﺮی ﻋﻠﻮم اﻋﺼﺎب داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم ﭘﺰﺷﮑﯽ ﺷﻬﯿﺪ ﺑﻬﺸﺘﯽ