رؤﯾﺎی ﺷﻔﺎف: ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﺮز واﻗﻌﯿﺖ و ﺧﯿﺎل ﻣﺤﻮ ﻣﯽ ﺷﻮد!

در رؤﯾﺎ… ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﺗﻤﺎم ﻣﺘﺎﻓﯿﺰﯾﮏ را دارﯾﻢ. ﺑﺪون رؤﯾﺎ، اﻧﺴﺎنﻫﺎ ﻫﺮﮔﺰ ﺑﻪ ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺟﻬﺎن ﺗﺤﺮﯾﮏ ﻧﻤﯽﺷﺪﻧﺪ. ﺣﺘﯽ ﺗﻤﺎﯾﺰ ﺑﯿﻦ روح و ﺑﺪن ﮐﺎﻣﻼً ﻧﺎﺷﯽ از ﻣﻔﻬﻮم اﺑﺘﺪاﯾﯽ رؤﯾﺎ اﺳﺖ

ﻓﺮدرﯾﺶ ﻧﯿﭽﻪ، اﻧﺴﺎن، ﺑﺴﯿﺎر اﻧﺴﺎﻧﯽ

ﺗﺼﻮر ﮐﻨﯿﺪ روی ﻟﺒﻪی ﭘﺮﺗﮕﺎﻫﯽ اﯾﺴﺘﺎده اﯾﺪ ﺧﻂ اﻓﻖ را دﻧﺒﺎل ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ. ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ ﺑﯽ اﻧﺘﻬﺎﺳﺖ و دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﻫﯿﭻ ﭼﯿﺰ دور از اﻧﺘﻈﺎر ﻧﯿﺴﺖ. اﺣﺴﺎس ﻟﻄﯿﻒ ﯾﮏ ﺧﻮاب ﺷﯿﺮﯾﻦ و واﺿﺢ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ را از واﻗﻌﯿﺖ ﺳﺨﺖ و ﺑﺪون اﻧﻌﻄﺎف روز دور ﻣﯽﮐﻨﺪ؛ ﻣﺠﺎل ﺗﻨﻔﺲ ﻣﯽدﻫﺪ؛ ﻫﯿﺠﺎن و ﯾﺎ آراﻣﺶ را در رگﻫﺎﯾﺘﺎن ﺑﻪ ﮔﺮدش درﻣﯽآورد و اﺟﺎزه ﻣﯽدﻫﺪ ﻟﺤﻈﺎﺗﯽ را ﺗﺠﺮﺑﻪ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﻫﺮﮔﺰ ﺟﺮات ﯾﺎ ﻓﺮﺻﺖ آن را را در دﻧﯿﺎی واﻗﻌﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻪاﯾﺪ؛ اﯾﻦ ﻫﺎ ﻫﻤﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﺟﺬاب ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﻨﺪ ﺑﺎ اﯾﻦ وﺟﻮد اﯾﻦ ﻧﻮع ﺧﻮاب را ﺑﺎ اﯾﻦ ﻣﯿﺰان از وﺿﻮح زﯾﺎد ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻧﻤﯽﮐﻨﯿﻢ. اﻣﺎ آﯾﺎ اﻣﮑﺎن اﯾﺠﺎد و اﻓﺰاﯾﺶ اﯾﻦ ﻧﻮع ﺧﻮاب وﺟﻮد دارد؟ آﯾﺎ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺧﻮاب را در ﺗﺴﻠﻂ درآورد ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎری دﯾﮕﺮ از ﭘﺪﯾﺪهﻫﺎ ﺑﻪ ﺗﺴﺨﯿﺮ اﻧﺴﺎن درآﻣﺪه اﻧﺪ؟ و آﯾﺎ اﻣﮑﺎن دارد آراﻣﺸﯽ ﮐﻪ در ﻃﻮل روز ﻧﻤﯽﯾﺎﺑﯿﻢ را در ﺧﻮاب ﺟﺴﺘﺠﻮ ﮐﺮد؟ ﺷﺎﯾﺪ ﺑﺘﻮان ﺟﻮاب را در  ﯾﺎﻓﺖ. رؤﯾﺎی ﺷﻔﺎف dream) (lucid ﭘﺪﯾﺪهای اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺳﺎلﻫﺎی اﺧﯿﺮ ﻣﻮﺿﻮع ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﻋﻠﻤﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ. ﻃﺒﻖ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪه روﯾﺎی ﺷﻔﺎف ﺣﺎﻟﺘﯽ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﻓﺮد از آﮔﺎﻫﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ وﯾﮋﮔﯽﻫﺎی ﺑﯿﺪاری و رؤﯾﺎ را ﺑﺎ ﻫﻢ ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻣﯽﮐﻨﺪ. در واﻗﻊ در اﯾﻦ ﻧﻮع ﺧﻮاب، ﻓﺮد آﮔﺎه اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺣﺎل ﺧﻮاب دﯾﺪن اﺳﺖ. اﯾﻦ آﮔﺎﻫﯽ اﻏﻠﺐ ﺑﻪ رؤﯾﺎﺑﯿﻦ اﺟﺎزه ﻣﯽدﻫﺪ ﺗﺎ ﮐﻨﺘﺮﻟﯽ ﺑﺮ ﻣﺤﺘﻮای رؤﯾﺎ و اﻋﻤﺎل ﺧﻮد در رؤﯾﺎ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ. ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺎل، ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺨﺸﯽ از ﺧﻮابﻫﺎی ﺷﻔﺎف ﺷﺎﻣﻞ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﮐﻨﺘﺮل ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ. ﻣﻌﻤﻮﻻً در ﭼﻨﯿﻦ ﺧﻮابﻫﺎﯾﯽ، ﻓﺮد ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﭘﺲ از درک اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﮐﻪ در ﺣﺎل ﺧﻮاب اﺳﺖ، از ﺧﻮاب ﺑﯿﺪار ﻣﯽﺷﻮد. در ﯾﮏ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ، ﺗﻨﻬﺎ ۳۷ درﺻﺪ از ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺧﻮد را روﯾﺎﺑﯿﻦ ﺧﻮاب ﺷﻔﺎف ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ، ﮔﺰارش ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺧﻮابﻫﺎﯾﺸﺎن را دﺳﺘﮑﺎری ﮐﻨﻨﺪ. ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻦ ﮐﻪ ﮐﻨﺘﺮل به ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﻋﻨﺼﺮ ﮐﻠﯿﺪی در ﺷﻔﺎﻓﯿﺖ ﻣﻮرد ﺗﺄﮐﯿﺪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ. اﯾﻦ ﯾﺎﻓﺘﻪﻫﺎ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﻨﺪ ﮐﻪ ﮐﻨﺘﺮل ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ ﯾﮏ ﻣﻌﯿﺎر واﺟﺪ ﺷﺮاﯾﻂ ﺑﺮای ﺗﻌﯿﯿﻦ اﯾﻨﮑﻪ آﯾﺎ ﺧﻮاب ﺷﻔﺎف ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﯾﺎ ﻧﻪ، ﻧﯿﺴﺖ.

ﭘﺪﯾﺪه رؤﯾﺎی ﺷﻔﺎف از دوران ﺑﺎﺳﺘﺎن ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد، و ارﺳﻄﻮ از ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﻮﺻﯿﻒ آن ﭘﺮداﺧﺖ. ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺎل، ﻫﺰاران ﺳﺎل ﭘﯿﺶ در ﻓﺮﻫﻨﮓﻫﺎی ﺷﺮﻗﯽ، ﺑﻪ وﯾﮋه در ﺷﺒﻪﻗﺎره ﻫﻨﺪ، ﻣﯿﺎن ﺑﻮداﯾﯿﺎن ﺗﺒﺘﯽ و در ﺳﻨﺖﻫﺎی ﺗﺼﻮف و ﯾﻮﮔﺎ، از اﯾﻦ ﭘﺪﯾﺪه ﺑﺮای ﭘﺮورش آﮔﺎﻫﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﺧﻮاب و رؤﯾﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ. اﯾﻦ ﺗﻤﺮﯾﻨﺎت ﺷﺎﻣﻞ ﺗﮑﻨﯿﮏﻫﺎی ﻣﺪﯾﺘﯿﺸﻦ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻫﺪﻓﺸﺎن درک ﻋﻤﯿﻖ ﺣﺎﻟﺖ رؤﯾﺎ ﺑﻮد. اﺻﻄﻼح "رؤﯾﺎی ﺷﻔﺎف" در ﺳﺎل ۱۹۱۳ ﺗﻮﺳﻂ رواﻧﭙﺰﺷﮏ ﻫﻠﻨﺪی ﻓﺮدرﯾﮏ ون اﯾﺪن در ﻣﻘﺎﻟﻪای ﺑﺎ ﻋﻨﻮان "ﻣﻄﺎﻟﻌﻪای ﺑﺮ رؤﯾﺎﻫﺎ" ﻣﻌﺮﻓﯽ ﺷﺪ.

در اداﻣﻪ، ﺳﻠﯿﺎ ﮔﺮﯾﻦ در ﺳﺎل ۱۹۶۸ در ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎی ﻋﻠﻤﯽ ﺧﻮد وﯾﮋﮔﯽﻫﺎی اﺻﻠﯽ رؤﯾﺎﻫﺎی ﺷﻔﺎف را ﺗﺤﻠﯿﻞ ﮐﺮده و آﻧﻬﺎ را ﺑﺎ ﺧﻮاب (REM) [1] ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺳﺎﺧﺖ و از رؤﯾﺎﻫﺎی ﻋﺎدی ﻣﺘﻤﺎﯾﺰ ﻧﻤﻮد. ﺑﺎ اﯾﻦ وﺟﻮد، اوﻟﯿﻦ ﺷﻮاﻫﺪ ﻓﯿﺰﯾﻮﻟﻮژﯾﮑﯽ رؤﯾﺎی ﺷﻔﺎف در اواﺧﺮ دﻫﻪ 1970 ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪ. در ﺳﺎل 1975، دﮐﺘﺮ ﮐﯿﺚ ﻫﺮن ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺣﺮﮐﺎت ﭼﺸﻢ از ﭘﯿﺶ ﺗﻌﯿﯿﻦﺷﺪه، ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ اﻟﮑﺘﺮواﮐﻮﻟﻮﮔﺮام (EOG) [2] ﺛﺒﺖ ﻣﯽﺷﺪ، ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ اﯾﻦ ﭘﺪﯾﺪه ﭘﺮداﺧﺖ. در ﺳﺎلﻫﺎی 1980 تا 1981 اﺳﺘﻔﺎن ﻻﺑﺮژ در داﻧﺸﮕﺎه اﺳﺘﻨﻔﻮرد ﺑﻪﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﻞ اﯾﻦ ﯾﺎﻓﺘﻪﻫﺎ را ﺗﮑﺮار و ﺗﺄﯾﯿﺪ ﮐﺮد ﮐﻪ رؤﯾﺎﻫﺎی ﺷﻔﺎف در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺧﻮاب REM، رخ ﻣﯽدﻫﻨﺪ و اﯾﻦ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺗﻮﺳﻂ داﻧﺸﻤﻨﺪان دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ و ﺗﺄﯾﯿﺪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ. ﺑﺮرﺳﯽﻫﺎی [1] EEG ﻧﯿﺰ اﻟﮕﻮﻫﺎی ﺧﺎﺻﯽ از ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻣﻐﺰی را ﺑﻪ وﯾﮋه در ﻣﺤﺪوده ۴۰ ﻫﺮﺗﺰ و در ﻧﻮاﺣﯽ ﭘﯿﺸﺎﻧﯽ ﻣﻐﺰ در ﻃﻮل رؤﯾﺎﻫﺎی ﺷﻔﺎف ﻧﺸﺎن داده اﻧﺪ. ﺟﺎﻟﺐ آن ﮐﻪ اﯾﻦ اﻟﮕﻮﻫﺎ در ﻃﻮل رؤﯾﺎﻫﺎی ﺷﻔﺎف در ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﺎ ﺧﻮاب REM ﻏﯿﺮﺷﻔﺎف ﺗﻤﺎﯾﺰ داﺷﺘﻨﺪ. ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﻋﻠﻮم اﻋﺼﺎب ﻧﺸﺎن داده اﻧﺪ ﮐﻪ در ﻃﻮل رؤﯾﺎﻫﺎی ﺷﻔﺎف، ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ در ﻗﺸﺮ ﭘﯿﺶﭘﯿﺸﺎﻧﯽ ﭘﺸﺘﯽ-ﺟﺎﻧﺒﯽ [4]، ﻗﻄﺐ ﺟﻠﻮﯾﯽ ﻗﺸﺮ ﭘﯿﺶ ﭘﯿﺸﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﺻﻮرت دوﻃﺮﻓﻪ [5]، ﻟﻮبﻫﺎی آﻫﯿﺎﻧﻪای ﺗﺤﺘﺎﻧﯽ [6] و ﺷﮑﻨﺞ ﻓﻮق ﺣﺎﺷﯿﻪای[7] اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ. 

اﯾﻦ ﯾﺎﻓﺘﻪﻫﺎ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه ﺣﺎﻟﺘﯽ ﺗﺮﮐﯿﺒﯽ ﺑﺎ وﯾﮋﮔﯽﻫﺎی ﺧﻮاب REM و ﺑﯿﺪاری در رؤﯾﺎﻫﺎی ﺷﻔﺎف ﻫﺴﺘﻨﺪ. ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اوﻟﯿﻪ EEG در اواﺧﺮ دﻫﻪ ۱۹۷۰ و اواﯾﻞ دﻫﻪ ۱۹۸۰ روی ﺗﻐﯿﯿﺮات در ﻃﻮل ﺧﻮاب REM ﺷﻔﺎف ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ ﺑﻮدﻧﺪ. اوﮔﯿﻠﻮی و ﻫﻤﮑﺎران در ﺳﺎل ۱۹۷۸ اﻓﺰاﯾﺶ ﺗﻮان ﺑﺎﻧﺪ آﻟﻔﺎ (۱۲-۸ ﻫﺮﺗﺰ) را در ﯾﮏ ﮐﺎﻧﺎل EEG ﻣﺮﮐﺰی در ﻃﻮل رؤﯾﺎﻫﺎی ﺷﻔﺎف ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮐﺮدﻧﺪ. ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺑﻌﺪی ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﯽ ﮔﺮوهﻫﺎی ﺑﺰرﮔﺘﺮی از ﺷﺮﮐﺖﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ و دورهﻫﺎی ﺗﻮان آﻟﻔﺎی ﺑﺎﻻ و ﭘﺎﯾﯿﻦ را در ﻃﻮل ﺧﻮاب REM ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﮐﺮدﻧﺪ. ﺗﻮﻟﯽ، ﻧﻈﺮﯾﻪﭘﺮداز آﻟﻤﺎﻧﯽ ﺣﻮزه ﮔﺸﺘﺎﻟﺖ، در ﺳﺎلﻫﺎی ۱۹۸۰ و ۱۹۸۱ ﻣﻔﻬﻮم "Klartraum" ﯾﺎ "رؤﯾﺎی ﺷﻔﺎف" را ﻣﻌﺮﻓﯽ ﮐﺮد. 

او ﭘﺲ از ﺑﺮرﺳﯽ دﻗﯿﻖ ﺗﺠﺮﺑﯿﺎت ﺧﻮاب ﺧﻮد، ﻫﻔﺖ ﻣﻌﯿﺎر ﺑﺮای ﺗﻤﺎﯾﺰ "Klartraum" از "Non_Klartraum" ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﺮد. از ﻧﻈﺮ ﺗﻮﻟﯽ، ﭼﻬﺎر ﻣﻌﯿﺎر اول ﺑﺮای رؤﯾﺎی ﺷﻔﺎف ﺿﺮوری ﻫﺴﺘﻨﺪ، در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺳﻪ ﻣﻌﯿﺎر آﺧﺮ ﺑﻪﻋﻨﻮان اﺧﺘﯿﺎری در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﻧﺪ و ﺑﻪﺗﻨﻬﺎﯾﯽ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ یک "Klartraum" ایجاد کنند. اﯾﻦ ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎ ﺷﺎﻣﻞ: ۱. آﮔﺎﻫﯽ از اﯾﻨﮑﻪ ﻓﺮد در ﺣﺎل ﺧﻮاب اﺳﺖ، ۲. آﮔﺎﻫﯽ از آزادی اﻧﺘﺨﺎب، ۳. آﮔﺎﻫﯽ از آﮔﺎﻫﯽ، ۴. آﮔﺎﻫﯽ از زﻧﺪﮔﯽ ﺑﯿﺪاری، ۵. آﮔﺎﻫﯽ از ادراﮐﺎت، ۶. آﮔﺎﻫﯽ از ﻣﻌﻨﺎی ﺧﻮاب، و ۷. آﮔﺎﻫﯽ از ﺑﻪﺧﺎﻃﺮآوردن ﺧﻮاب ﻫﺴﺘﻨﺪ. ﺗﺎ اﯾﻨﺠﺎی ﮐﺎر ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺳﻮاﻻت زﯾﺎدی در ذﻫﻦ ﺧﻮاﻧﻨﺪهی ﮐﻨﺠﮑﺎو درﺑﺎره ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﺗﻌﯿﯿﻦ دﻗﯿﻖ ﻧﻮع ﺧﻮاب و روشﻫﺎی ﺑﺮرﺳﯽ و ﺛﺒﺖ آن اﯾﺠﺎد ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ. اﯾﻦ دﻏﺪﻏﻪی داﻧﺸﻤﻨﺪان اﯾﻦ ﺣﻮزه ﻧﯿﺰ ﻫﺴﺖ. ﻣﺎﻫﯿﺖ ﺧﻮاب و ﺷﺮاﯾﻂ ﺧﺎﺻﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ آن ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز اﺳﺖ، ﭼﺎﻟﺶﻫﺎی ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﯽ را ﭘﯿﺶ روی ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮان ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﺪ، و ﻫﻤﯿﻦ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﯾﮑﯽ از دﻻﯾﻞ ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﮐﻨﺪﺗﺮ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت در اﯾﻦ ﺣﻮزه اﺳﺖ. ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺎل، در ﺳﺎلﻫﺎی اﺧﯿﺮ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع دوﺑﺎره ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻣﺤﻘﻘﺎن ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ. اﯾﻦ ﺗﻮﺟﻪ ﻧﻪﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ اﻫﻤﯿﺖ درﻣﺎﻧﯽ آن، ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﺣﺘﻤﺎل وﺟﻮد آﮔﺎﻫﯽ [8] در اﯾﻦ ﻧﻮع روﯾﺎ اﺳﺖ، و ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺮرﺳﯽ روﯾﺎی ﺷﻔﺎف ﺷﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﮐﺸﻒ ﻣﻨﺸﺎء آﮔﺎﻫﯽ در ﻣﻐﺰ ﮐﻤﮏ ﮐﻨﺪ، ﺑﺎ اﯾﻦ وﺟﻮد روﯾﺎی ﺷﻔﺎف در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ در درﺟﻪ اول ﺟﻨﺒﻪی ﺗﻔﺮﯾﺤﯽ دارد و از ﭼﺸﻢ اﻓﺮادی ﮐﻪ ﺑﻪدﻧﺒﺎل دﻧﯿﺎی ﺑﯽﻧﻬﺎﯾﺖ ﻟﺬت و ﮐﻨﺠﮑﺎوی ﻫﺴﺘﻨﺪ دور ﻧﻤﺎﻧﺪه اﺳﺖ، ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ در ﻧﻈﺮﺳﻨﺠﯽﻫﺎی ﻣﺘﻌﺪدی ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﮕﯿﺰه و ﻫﺪف اﺻﻠﯽ ﺑﺴﯿﺎری از روﯾﺎﺑﯿﻨﺎن ﺷﻔﺎف، ﻟﺬت ﺑﺮدن اﺳﺖ، ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل، اﻧﺘﺨﺎب ﺑﻪ ﭘﺮواز درآﻣﺪن ﯾﺎ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺟﻨﺴﯽ در ﻃﻮل روﯾﺎ. ﺗﺨﻤﯿﻦ زده ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺣﺪود ۵۵ درﺻﺪ از اﻓﺮاد دﺳﺖﮐﻢ ﯾﮏ ﺑﺎر ﺧﻮاب ﺷﻔﺎف را ﺗﺠﺮﺑﻪ ﮐﺮده اﻧﺪ و ﺣﺪود ۲۳ درﺻﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺎﻫﺎﻧﻪ ﯾﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﭼﻨﯿﻦ ﺗﺠﺮﺑﻪای دارﻧﺪ. در روﯾﺎﻫﺎی ﺷﻔﺎف، ﺑﺮﺧﯽ اﻓﺮاد ﺑﺪون ﺗﻼش ﺑﺮای ﮐﻨﺘﺮل ﺧﻮاب، ﺻﺮﻓﺎً ﺑﻪ ﻣﺸﺎﻫﺪه و ﮐﺎوش در ﺟﺰﺋﯿﺎت ﻣﯽﭘﺮدازﻧﺪ و از واﻗﻊﮔﺮاﯾﯽ و وﺿﻮح ﺗﺼﺎوﯾﺮ ﻟﺬت ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ. اﯾﻦ آﮔﺎﻫﯽ از ﺧﻮاب ﺑﻮدن ﺑﺎﻋﺚ اﯾﺠﺎد ﺣﺲ ﺷﮕﻔﺘﯽ و اﺣﺴﺎﺳﺎت ﻣﺜﺒﺖ ﻣﯽﺷﻮد، ﺣﺘﯽ ﺑﺪون ﮐﻨﺘﺮل ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺮ ﻣﺤﺘﻮای ﺧﻮاب. اﯾﻦ ﺗﺠﺮﺑﻪﻫﺎی ﻣﺸﺎﻫﺪه ای ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﺑﻬﺮهﻣﻨﺪی از ﺧﻮاب ﺷﻔﺎف ﺗﻨﻬﺎ ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﮐﻨﺘﺮل ﻧﯿﺴﺖ و دﯾﺪن زﻧﺪه و واﻗﻌﯽ ﺑﻮدن ﺧﻮاب ﺑﻪ ﺧﻮدی ﺧﻮد ﻟﺬتﺑﺨﺶ اﺳﺖ. ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ، اﻓﺮاد اﻏﻠﺐ ﭘﺲ از ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺧﻮاب ﺷﻔﺎف ﺑﺎ ﺧﻠﻖوﺧﻮی ﺑﻬﺘﺮی ﺑﯿﺪار ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ؛ اﯾﻦ ﺑﻬﺒﻮد ﺧﻠﻖ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ از اﻧﺘﻘﺎل ﺣﺲ ﻫﯿﺠﺎن ﯾﺎ ﺷﺎدی ﺧﻮاب ﺑﻪ زﻧﺪﮔﯽ ﺑﯿﺪاری ﻧﺎﺷﯽ ﺷﻮد. ﺷﺒﺎﻫﺖ اﯾﻦ اﺣﺴﺎﺳﺎت ﺑﻪ ﺣﺲ ﺷﮕﻔﺘﯽ در ﺑﯿﺪاری ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ اﺛﺮی ﻣﺜﺒﺖ در رﻓﺘﺎرﻫﺎ و اﺣﺴﺎﺳﺎت روزﻣﺮه داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ.

ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ اﻓﺮادی ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﺘﻦ را ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﺑﺎرﻫﺎ ﺗﺠﺮﺑﻪی اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺧﻮاب را ﺑﺎ ﻗﺪرت ﮐﻨﺘﺮل و ﯾﺎ ﺑﺪون آن داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ؛ ﺑﺪون ﺷﮏ روﯾﺎی ﺑﺪون ﻣﺮز و ﺗﺤﺖ ﮐﻨﺘﺮل ﺑﺪون اﺳﺘﻔﺎده از داروﯾﯽ ﮐﻪ اﺛﺮات ﺟﺎﻧﺒﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ، وﺳﻮﺳﻪ ﺑﺮاﻧﮕﯿﺰ اﺳﺖ. اﻣﺎ آﯾﺎ ﻣﯽﺗﻮان اﯾﻦ ﻧﻮع ﺧﻮاب را اﯾﺠﺎد ﮐﺮد؟ ﻣﺤﻘﻘﺎن ﻣﻌﺘﻘﺪاﻧﺪ اﯾﻦ ﮐﺎر ﻏﯿﺮ ﻣﻤﮑﻦ ﻧﯿﺴﺖ و در واﻗﻊ ﺗﮑﻨﯿﮏﻫﺎﯾﯽ را ﺑﺮای ﺑﻬﺒﻮد اﻟﻘﺎ آن ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد داده اﻧﺪ. ﺗﮑﻨﯿﮏ "ﯾﺎدآوری اﻟﻘﺎی رؤﯾﺎی ﺷﻔﺎف" (MILD) [9] اﺛﺮﺑﺨﺸﯽ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﯽ در ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت داﺷﺘﻪ و زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ روش "ﺑﯿﺪار ﺷﺪن و ﺑﺮﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﺧﻮاب" (WBTB) [10] ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺷﻮد، ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ اﻓﺮاد را در ﺗﺠﺮﺑﻪ رؤﯾﺎی ﺷﻔﺎف اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽدﻫﺪ. 

در ﺷﺮاﯾﻂ آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎﻫﯽ، ﺣﺪود ٪۵۰ از اﻓﺮاد ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﯾﻦ ﺗﺮﮐﯿﺐ، رؤﯾﺎی ﺷﻔﺎف ﮔﺰارش ﮐﺮده اﻧﺪ و ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ ﯾﮏﺳﻮم آﻧﻬﺎ رؤﯾﺎی ﺷﻔﺎف ﺗﺄﯾﯿﺪ ﺷﺪه داﺷﺘﻪاﻧﺪ. روش MILD ﺷﺎﻣﻞ اﯾﻦ ﻣﺮاﺣﻞ اﺳﺖ: ﺑﯿﺪار ﺷﺪن ﺑﻌﺪ از ۵ ﺗﺎ ۶ ﺳﺎﻋﺖ ﺧﻮاب، ﯾﺎدآوری ﯾﮏ رؤﯾﺎی اﺧﯿﺮ و ﺗﮑﺮار ﻋﺒﺎرت "دﻓﻌﻪ ﺑﻌﺪ ﮐﻪ رؤﯾﺎ ﻣﯽﺑﯿﻨﻢ، ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺧﻮاﻫﻢ ﺷﺪ". ﺑﻪ ﺧﻮاب رﻓﺘﻦ ﺳﺮﯾﻊ ﭘﺲ از اﯾﻦ ﻣﺮاﺣﻞ ﻧﯿﺰ ﻣﻬﻢ اﺳﺖ. روش WBTB ﺑﺮای ﺑﻬﺒﻮد اﺛﺮﺑﺨﺸﯽ، ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻌﻤﻮل ﺑﺎ MILD ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻣﯽﺷﻮد و ﺷﺎﻣﻞ ﺑﯿﺪار ﻣﺎﻧﺪن ﺑﺮای ۳۰ ﺗﺎ ۶۰ دﻗﯿﻘﻪ ﭘﺲ از ۴ ﺗﺎ ۶ ﺳﺎﻋﺖ ﺧﻮاب اﺳﺖ و ﺳﭙﺲ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﺧﻮاب ﺑﺎ ﺗﻤﺮﮐﺰ ﺑﺮ رؤﯾﺎی ﺷﻔﺎف. روش دﯾﮕﺮی ﺑﻪ ﻧﺎم [11] SSILD ﺑﺎ MILD ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰاﯾﺶ اﺛﺮ ﻣﯽﺷﻮد و ﺷﺎﻣﻞ ﺗﻤﺮﮐﺰ ﻣﺘﻮاﻟﯽ روی ﺣﺲﻫﺎی ﺑﺼﺮی، ﺷﻨﯿﺪاری و ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ ﭘﯿﺶ از ﺧﻮاﺑﯿﺪن اﺳﺖ. آزﻣﻮن واﻗﻌﯿﺖ (RT) [12] ﻫﻢ ﺗﮑﻨﯿﮑﯽ دﯾﮕﺮ ﺑﺮای ﺗﺸﺨﯿﺺ رؤﯾﺎ از ﺑﯿﺪاری اﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮﭼﻪ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ ﮐﻤﺘﺮ اﺛﺮﺑﺨﺶ اﺳﺖ، اﻣﺎ ﺑﺎ ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺑﺎ دﯾﮕﺮ روشﻫﺎ ﻣﻔﯿﺪ واﻗﻊ ﻣﯽﺷﻮد. در ﻧﻬﺎﯾﺖ، ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺗﮑﻨﯿﮏﻫﺎ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﯾﺎدآوری رؤﯾﺎ، ﺑﻪ ﺧﻮاب رﻓﺘﻦ ﺳﺮﯾﻊ و ﺗﻤﺮﯾﻦ ﻣﺪاوم ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ ﮐﻤﮏ ﮐﻨﺪ. ﻋﻼوه ﺑﺮ آن ﺑﺎﯾﺪ اﺷﺎره ﮐﺮد ﻣﻮادی ﮐﻪ اﻧﺘﻘﺎل ﮐﻮﻟﯿﻨﺮژﯾﮏ و/ﯾﺎ دوﭘﺎﻣﯿﻨﺮژﯾﮏ را اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽدﻫﻨﺪ، ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮔﺎﻻﻧﺘﺎﻣﯿﻦ، ﻧﯿﺰ ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ اﻟﻘﺎی رؤﯾﺎﻫﺎی ﺷﻔﺎف را ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﻨﺪ. 

ﻫﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ اﺷﺎره ﺷﺪ ﺗﻔﺮﯾﺢ ﺑﺪون ﺷﮏ ﯾﮑﯽ از دﻻﯾﻞ ﺗﻤﺮﯾﻦ اﻟﻘﺎ روﯾﺎی ﺷﻔﺎف اﺳﺖ اﻣﺎ آﯾﺎ اﯾﻦ ﺗﻤﺎم ﻣﺎﺟﺮا اﺳﺖ؟ ﺑﺮﺧﯽ ﻣﺤﻘﻘﺎن ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ اﯾﻦ ﺧﻮاب ﺑﺮای درﻣﺎن ﺗﻌﺪادی از ﺑﯿﻤﺎریﻫﺎی روان ﻣﻮﺛﺮ اﺳﺖ ﺑﺮای ﻣﺜﺎل ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ رﺳﺪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻮﺟﺐ اﻓﺰاﯾﺶ ﺧﻼﻗﯿﺖ و ﺑﻬﺒﻮد ﻋﻤﻠﮑﺮد روان ﮔﺮدد. ﻋﻼوه ﺑﺮ آن از ﮐﺎرﺑﺮدﻫﺎی ﺟﺪی ﺗﺮ اﯾﻦ ﻧﻮع ﺧﻮاب، درﻣﺎن اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ ﮐﺎﺑﻮسﻫﺎ، اﺧﺘﻼل اﺳﺘﺮس ﭘﺲ از ﺳﺎﻧﺤﻪ (PTSD) [13]، ﮐﻢ ﺧﻮاﺑﯽ و ﮐﺎﻫﺶ ﻋﻼﺋﻢ ﺑﯽﺧﻮاﺑﯽ اﺳﺖ. دﯾﮕﺮ ﻣﺰاﯾﺎی روﯾﺎﻫﺎی ﺷﻔﺎف ﺷﺎﻣﻞ ﺗﻤﺮﯾﻦ ﻣﻬﺎرتﻫﺎ، اﻟﻬﺎم ﺧﻼﻗﺎﻧﻪ و رﺷﺪ ﺷﺨﺼﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ. ﺑﺮاﺳﺎس ﯾﺎﻓﺘﻪﻫﺎ، ﺗﮑﻨﯿﮏﻫﺎی روﯾﺎی ﺷﻔﺎف ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﺮای درﻣﺎن ﮐﺎﺑﻮسﻫﺎی ﻣﮑﺮر، ﮐﻪ ﯾﮏ ﻋﻼﻣﺖ ﺷﺎﯾﻊ PTSD اﺳﺖ، ﻣﻔﯿﺪ ﺑﺎﺷﺪ. ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ آﮔﺎه ﺷﺪن در ﻃﻮل روﯾﺎﻫﺎ و ﮐﻨﺘﺮل اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ ﻣﺤﺘﻮای روﯾﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺑﯿﻤﺎران در ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺗﺠﺮﺑﯿﺎت روﯾﺎی ﺗﺮوﻣﺎﺗﯿﮏ ﮐﻤﮏ ﮐﻨﺪ.

ﻧﮑﺘﻪ ﺟﺎﻟﺐ دﯾﮕﺮ در ﻣﻮرد روﯾﺎی ﺷﻔﺎف آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﻧﺸﺎن داده وﻗﺘﯽ اﻓﺮاد در روﯾﺎی ﺷﻔﺎف ﺣﺮﮐﺘﯽ را اﻧﺠﺎم ﻣﯽدﻫﻨﺪ )ﻣﺜﻼً دوﯾﺪن(، ﺑﺪن آﻧﻬﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻓﯿﺰﯾﻮﻟﻮژﯾﮑﯽ واﮐﻨﺶ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ )ﻣﺜﻼً اﻓﺰاﯾﺶ ﺿﺮﺑﺎن ﻗﻠﺐ.( اﯾﻦ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﺑﯿﻦ روﯾﺎ و واﻗﻌﯿﺖ از ﻧﻈﺮ ﻋﺼﺒﯽ ارﺗﺒﺎﻃﯽ وﺟﻮد دارد. اﯾﻦ ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﺮای ورزﺷﮑﺎران ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻬﻢ اﺳﺖ. آﻧﻬﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ از روﯾﺎی ﺷﻔﺎف ﺑﺮای ﺗﻤﺮﯾﻦ ذﻫﻨﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﻨﺪ. ﺗﺼﻮر ﮐﻨﯿﺪ ﯾﮏ ژﯾﻤﻨﺎﺳﺖ در روﯾﺎی ﺷﻔﺎف ﺣﺮﮐﺎت ﺧﻮد را ﺗﻤﺮﯾﻦ ﮐﻨﺪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ رﺳﺪ اﯾﻦ ﺗﻤﺮﯾﻦ ذﻫﻨﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺑﻬﺒﻮد ﻋﻤﻠﮑﺮد واﻗﻌﯽ او ﮐﻤﮏ ﮐﻨﺪ و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﺳﺘﻘﺎﻣﺖ ذﻫﻨﯽ و ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﺗﻤﺮﮐﺰ ﺑﺎﻻ در ورزﺷﮑﺎران، اﯾﻦ روش ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮای اﯾﻦ اﻓﺮاد ﮐﺎراﯾﯽ ﺧﻮﺑﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺗﮑﻨﯿﮏ، ﺑﺮ اﺳﺘﺮاﺗﮋی و ﻏﻠﺒﻪ ﺑﺮ ﺗﺮس در آنﻫﺎ ﻣﻮﺛﺮ اﺳﺖ.

ﺗﺎ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻪ زﻧﺪﮔﯽ اداﻣﻪ دﻫﻨﺪ و ﯾﺎ ﺣﺘﯽ دﭼﺎر اﻋﺘﯿﺎد ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﻮع روﯾﺎ ﺷﻮد؟ و ﺑﺪﺗﺮ از ﻫﻤﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻓﺮد در ﺗﺸﺨﯿﺺ ﺑﯿﻦ واﻗﻌﯿﺖ و ﺧﯿﺎل دﭼﺎر اﺧﺘﻼل ﮔﺮدد؟

در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ اﻃﻼﻋﺎت در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ ﻫﻨﻮز ﮐﺎﻓﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺎل ﮐﻤﯽ ﺑﻪ ﻣﻮارد ﺑﺮرﺳﯽ ﺷﺪه در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﭘﺮداﺧﺖ. اﮔﺮﭼﻪ روﯾﺎﻫﺎی ﺷﻔﺎف ﺑﻪ ﻋﻨﻮان راﻫﯽ ﺑﺮای ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﮐﺎﺑﻮسﻫﺎ و ﻣﻨﺒﻌﯽ از ﺷﺎدی و اﺣﺴﺎﺳﺎت ﻣﺜﺒﺖ ﺳﺘﺎﯾﺶ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ، آوﯾﺮام و ﺳﻮﻓﺮ-دودک ﻧﺸﺎن داده اﻧﺪ ﮐﻪ اﻟﻘﺎی ﻋﻤﺪی روﯾﺎﻫﺎی ﺷﻔﺎف ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ اﻓﺰاﯾﺶ ﻋﻼﺋﻢ ﺗﺠﺰﯾﻪ و اﺳﮑﯿﺰوﺗﺎﯾﭙﯽ ﺷﻮد. اﺳﺘﺪﻻل ﺷﺪه ﮐﻪ در واﻗﻊ، روﯾﺎﻫﺎی ﺷﻔﺎف ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﺮای ﻫﻤﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ. ﻋﻼوه ﺑﺮ آن ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت روﯾﺎی ﺷﻔﺎف ﺑﺎ ﺑﺮﺧﯽ ﻋﻮارض ﺟﺎﻧﺒﯽ و ﻧﮕﺮاﻧﯽﻫﺎی ﺧﺎص ﻫﻤﺮاه اﺳﺖ. ﯾﮑﯽ از ﻣﺸﮑﻼت اﺻﻠﯽ آن اﺧﺘﻼل در ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺧﻮاب اﺳﺖ؛ ﭼﺮا ﮐﻪ ﺑﻌﻀﯽ از ﺗﮑﻨﯿﮏﻫﺎی اﻟﻘﺎی روﯾﺎی ﺷﻔﺎف، ﻣﺎﻧﻨﺪ روش ﺑﯿﺪار-ﺑﺮﮔﺸﺖ-ﺑﻪ-ﺧﻮاب، ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﻗﻄﻊ و اﺧﺘﻼل در ﺧﻮاب دارﻧﺪ. ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﯾﻦ ﺗﮑﻨﯿﮏﻫﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ اﻟﮕﻮﻫﺎی ﺧﻮاب را ﺑﺮﻫﻢ زده و ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺧﻮاب را ﮐﺎﻫﺶ دﻫﻨﺪ، ﭼﻮن در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺧﻮاب REM ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰاﯾﺶ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻣﻐﺰ، ﺑﻪ وﯾﮋه در ﻧﻮاﺣﯽ ﭘﯿﺶﭘﯿﺸﺎﻧﯽ، ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ.

ﻋﻼوه ﺑﺮ آن، روﯾﺎی ﺷﻔﺎف ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﺤﺘﻮای ﻧﺎﺧﻮﺷﺎﯾﻨﺪ یا ﮐﺎﺑﻮسﻫﺎی ﺷﻔﺎف ﻣﻨﺠﺮ ﺷﻮد، ﮐﻪ در آن روﯾﺎﺑﯿﻦ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﮐﺎﻫﺶ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺗﺮﺳﻨﺎک از ﻃﺮﯾﻖ ﮐﻨﺘﺮل ﯾﺎ ﺑﯿﺪاری ﻋﻤﺪی ﻧﯿﺴﺖ. ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺎ ﻓﻠﺞ ﺧﻮاب ﻫﻤﺮاه ﻫﺴﺘﻨﺪ، ﻫﺮﭼﻨﺪ راﺑﻄﻪ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ آنﻫﺎ ﻫﻨﻮز روﺷﻦ ﻧﯿﺴﺖ. ﺑﺮﺧﯽ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻧﺸﺎن داده اﻧﺪ ﮐﻪ روﯾﺎی ﺷﻔﺎف ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻣﺮزﻫﺎی ﺑﯿﻦ روﯾﺎ و واﻗﻌﯿﺖ را ﻣﺤﻮ ﮐﺮده و ﻋﻼﺋﻢ ﺗﺠﺰﯾﻪای و وﯾﮋﮔﯽﻫﺎی روانﭘﺮﯾﺸﯽ را اﻓﺰاﯾﺶ دﻫﺪ. در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ، ﯾﮏ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻃﻮﻟﯽ ﻧﺸﺎن داده اﺳﺖ اﻓﺮادی ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻋﻤﺪی ﺑﻪ اﻟﻘﺎی روﯾﺎی ﺷﻔﺎف ﭘﺮداﺧﺘﻪاﻧﺪ، ﻃﯽ دو ﻣﺎه ﺷﺎﻫﺪ اﻓﺰاﯾﺶ در ﺷﯿﺰوﺗﯿﭙﯽ ﺑﻮده اﻧﺪ. از ﺳﻮی دﯾﮕﺮ، ﺑﺮﺧﯽ اﻓﺮاد ﭘﺲ از ﺗﺠﺮﺑﻪﻫﺎی ﺷﺪﯾﺪ روﯾﺎی ﺷﻔﺎف ﺑﺎ اﺣﺴﺎس ﺧﺴﺘﮕﯽ ﺟﺴﻤﯽ و رواﻧﯽ ﺑﯿﺪار ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و در ﺻﺒﺢ اﺣﺴﺎس ﺑﯽﻗﺮاری دارﻧﺪ. ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻦ، ﺗﻤﺮﯾﻦﻫﺎی ﻣﮑﺮر روﯾﺎی ﺷﻔﺎف ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﺎﻋﺚ ﺳﺮدرﮔﻤﯽ ﺑﯿﻦ روﯾﺎ و واﻗﻌﯿﺖ ﺷﻮد و ﺣﺘﯽ در ﻣﻮاردی ﺑﺎﻋﺚ اﺷﺘﺒﺎه در ﺗﺸﺨﯿﺺ واﻗﻌﯿﺖ از روﯾﺎ ﺷﻮد. ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺎل، اﯾﻦ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻣﻨﻔﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ در اﻟﻘﺎی ﻧﺎﻣﻮﻓﻖ ﯾﺎ روﯾﺎﻫﺎی ﺷﻔﺎف ﺑﺎ ﮐﻨﺘﺮل ﭘﺎﯾﯿﻦ دﯾﺪه ﺷﺪه و در ﻣﻮارد ﻣﻮﻓﻖ و ﺑﺎ ﮐﻨﺘﺮل ﺑﺎﻻ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻧﺸﺪه اﺳﺖ. ﺑﺮای درک ﮐﺎﻣﻞ اﺛﺮات ﺑﻠﻨﺪﻣﺪت اﯾﻦ ﺗﻤﺮﯾﻦﻫﺎ ﺑﻪ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﺑﯿﺸﺘﺮی ﻧﯿﺎز اﺳﺖ.

ﺑﺎ وﺟﻮد ﻣﻄﺎﻟﺐ اﺷﺎره ﺷﺪه در ﺑﺎﻻ، ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻧﻤﯽﺗﻮان اﺳﺘﻔﺎده از اﯾﻦ روش را ﮐﺎﻣﻼ ﻣﺮدود داﻧﺴﺖ و اﻧﺴﺎن را از اﯾﻦ روﯾﺎی دﯾﺮﯾﻨﻪ ﻣﺤﺮوم ﮐﺮد. ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎی ﺑﯿﺸﺘﺮ در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ و ﮐﻨﺘﺮل ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻓﺎﮐﺘﻮرﻫﺎی ﺧﻄﺮ در اﯾﻦ ﺗﺠﺮﺑﻪ و اﻓﺰاﯾﺶ ﮐﻨﺘﺮل ﻓﺮد ﺑﺮ روﯾﺎ، اﺣﺘﻤﺎﻻً ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻣﻮﺟﺐ اﺳﺘﻔﺎده ی ﺑﻬﯿﻨﻪ و ﺑﯽﺿﺮر را از آن ﻓﺮاﻫﻢ ﮐﻨﺪ. ﻋﻼوه ﺑﺮآن، ﺗﺠﺮﺑﯿﺎت در اﯾﻦ ﺣﻮزه و ﺗﻮﺳﻌﻪ ی روز اﻓﺰون اﻣﮑﺎﻧﺎت ﻋﻠﻤﯽ در ﺳﺎلﻫﺎی اﺧﯿﺮ اﻣﮑﺎن ﺑﺮرﺳﯽﻫﺎی ﺑﯿﺸﺘﺮ را ﻓﺮاﻫﻢ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ. ﮐﻤﺎ اﯾﻨﮑﻪ در ﻣﺎه ﻫﺎی اﺧﯿﺮ ﺷﺮﮐﺖ REMspace ﮐﺎﻟﯿﻔﺮﻧﯿﺎ در اﻗﺪاﻣﯽ ﺟﺎﻟﺐ ارﺗﺒﺎط دوﻃﺮﻓﻪی ﺑﯿﻦ دو روﯾﺎﺑﯿﻦ را ﻓﺮاﻫﻢ ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺷﮕﻔﺘﯽ ﺑﻮد. ﮔﺮﭼﻪ اﯾﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻫﻤﭽﻨﺎن در ﺣﺎل ﺑﺮرﺳﯽ و ﺗﺎﯾﯿﺪ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ، ﺑﺪون ﺷﮏ ﻣﺴﯿﺮ ﺟﺪﯾﺪی ﺑﺮای اﯾﻦ ﻧﻮع ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺑﺎز ﺷﺪه اﺳﺖ و اﻣﯿﺪ اﺳﺖ در آﯾﻨﺪه ای ﻧﻪ ﭼﻨﺪان دور، ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﻫﺎی ﺧﻮﺑﯽ در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺷﻮد.

References:

1. Saunders DT, Roe CA, Smith G, Clegg H. Lucid dreaming incidence: A quality effects meta-analysis of 50years of research. Consciousness and Cognition. 2016;43:197-215.

2. Voss U, Hobson A. What is the State-of-the-Art on lucid dreaming?-Recent advances and questions for future research: Open MIND. Frankfurt am Main: MIND Group; 2014.

3. LaBerge S, Ornstein S. Lucid dreaming: JP Tarcher Los Angeles; 1985.

4. Baird B, Mota-Rolim SA, Dresler M. The cognitive neuroscience of lucid dreaming. Neuroscience & Biobehavioral Reviews. 2019;100:305-23.

5. Stumbrys T, Erlacher D, Schädlich M, Schredl M. Induction of lucid dreams: A systematic review of evidence. Consciousness and Cognition. 2012;21(3):1456-75.

6. Baird B, Mota-Rolim SA, Dresler M. The cognitive neuroscience of lucid dreaming. Neurosci Biobehav Rev. 2019;100:305-23.

7. Schredl M, Erlacher D. Lucid dreaming frequency and personality. Personality and Individual Differences. 2004;37(7):1463-73.

8. LaBerge SP. Lucid dreaming: An exploratory study of consciousness during sleep: Stanford University; 1980.

9. MT Hearne K. Lucid dreams: an elecro-physiological and psychological study: University of Liverpool; 1978.

10. La Berge SP, Nagel LE, Dement WC, Zarcone Jr VP. Lucid dreaming verified by volitional communication during REM sleep. Perceptual and motor skills. 1981;52(3):727-32.

11. Holzinger B, Mayer L. Lucid Dreaming Brain Network Based on Tholey's 7 Klartraum Criteria. Front Psychol. 2020;11:1885.

12. Voss U, Holzmann R, Tuin I, Hobson JA. Lucid dreaming: a state of consciousness with features of both waking and non-lucid dreaming. Sleep. 2009;32(9):1191-200.

Footnot:

[1] Rapid Eye Movement

[2] Electrooculogram

[3] Electroencephalogram

[4] Dorsolateral prefrontal cortex

[5] Bilateral Frontopolar Prefrontal Cortex Or Brodmann Area 10

[6] inferior parietal

[7] supramarginal gyrus

[8] consciousness

[9] Mnemonic Induction of Lucid Dreams

[10] Wake Back to Bed

[11] Senses Initiated Lucid Dream

[12] Reality Testing 

[13] Post-Traumatic Stress Disorder

ﮔﺮدآوری و ﺑﺎزﻧﻮﯾﺴﯽ: ﺣﻤﯿﺪه اﺳﺪی ﻧﮋاد داﻧﺸﺠﻮ دﮐﺘﺮی ﻓﯿﺰﯾﻮﻟﻮژی، داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم ﭘﺰﺷﮑﯽ اﯾﺮان